Wendbaar zijn, wat is dat?

We moeten wendbaar zijn! Een veel gehoorde kreet in de directiekamer. Je leest het in vrijwel ieder strategie- of beleidsplan. Maar ‘wendbaar’ is een containerbegrip, net als klantgericht, duurzaam en innovatie. Wat bedoelen we precies met ‘wendbaar’, wat betekent het voor wie en wanneer zijn we wendbaar genoeg? Veel organisaties vergeten deze vragen als eerste te beantwoorden en krijgen te maken met Babylonische spraakverwarring en springen van de ‘agile’ hak op de tak.

Over welk soort wendbaarheid praten we?

Als je serieus met ‘wendbaar ondernemen’ aan de slag gaat komt al snel de vraag aan de orde: wat betekent wendbaarheid voor onze organisatie? Waar valt daar precies onder en wat is de reikwijdte? Voor een goede start moet je deze basale vragen als eerste beantwoorden voor jouw organisatie rekening houdend met jouw organisatiecontext. We hebben het dan over de ‘scope’ van het wendbaarheidsvraagstuk. Dit is een van de bouwstenen van het Wendbaarheidscanvas.

Dat gezegd hebbende: organisaties kunnen grofweg op drie niveaus wendbaarder worden. Op het niveau van de organisatie (organizational agility), op businessportfolio-niveau (portfolio agility) en op operationeel niveau (operational agility). Het gekozen niveau bepaalt de complexiteit, omvang en duur van de transformatie. Om te kunnen slagen moeten directeuren en managers het eens zijn over het gekozen wendbaarheidsniveau en de gevolgen en toegevoegde waarde daarvan voor de organisatie. Het creëren van een wendbare cultuur is daarbij een belangrijke succesfactor.

Strategische wendbaarheid omvat idealiter deze drie niveaus, maar je kunt ook al wendbaarder worden door verbeteringen op bijvoorbeeld operationeel niveau. Sta dus als eerste stil bij het gewenste wendbaarheidsniveau en wat dat in hooflijnen betekent voor de overgang naar een meer wendbare organisatie.

Wendbaarheid op organisatieniveau (organizational agility)

Op organisatieniveau gaat wendbaarheid primair om het herkennen en benutten van strategische kansen, bedreigingen en game-changing opportunities. Denk aan bedrijven als Philips, Fujifilm en DSM die zichzelf (regelmatig) opnieuw uitvinden en voortdurend met nieuwe innovatieve producten en diensten de markt op gaan. Zo transformeerde Philips zich de afgelopen twintig jaar van een concern dat op meerdere markten actief was in consumentenelektronica, lichtsystemen en semi-conducters naar een sterk gefocussed medisch-technologisch bedrijf.

Wendbaarheid op organisatieniveau werkt door in alle bouwstenen van het wendbaarheidscanvas. Met extra aandacht voor het kompas van de organisatie en onderwerpen als verbindend leiderschap, externe gerichtheid en rolling strategy.

Wendbaarheid op businessportfolio-niveau (portfolio agility)

Op businessportfolio-niveau bestaat wendbaarheid uit het snel en efficiënt herverdelen van mensen, middelen en geld van minder presterende gebieden naar product/marktcombinaties die aantrekkelijker zijn en meer kansen bieden. Dit doen bedrijven als KPN, Randstad, hotelketens en recreatie- en toerismebedrijven. In de retailsector zijn het de modemerken H/M, Zara en The Sting die hun businessportfolio voortdurend aanpassen met nieuwe winkelformules. Daarmee willen ze sneller kunnen inspelen op nieuwe modetrends en de slag om de wispelturige klant winnen (zie kader).

Wendbaarheid op businessportfolio-niveau gaat om veranderingen van markt, doelgroep, aanbod en merk-klantrelatie. Dat werkt o.a. door in de bouwstenen rolling strategy, innovatie, merk en klant.

Wendbaarheid op operationeel niveau (operational agility)

Operationele wendbaarheid bestaat uit het efficiënter en flexibeler inrichten van bedrijfsprocessen en  werkorganisatie. Van oudsher het terrein van operational excellence-bedrijven als Ryanair, PostNL, supermarktketens, financiële instellingen, zorgaanbieders en overheden. Organisaties kunnen op operationeel gebied wendbaarder worden door een breed scala aan maatregelen zoals de invoering van agile werken, lean processen, flexibele schillen met flexwerkers en zelforganiserende teams.

Wendbaarheid op operationeel-niveau werkt vooral door in de bouwstenen businessmodel, werkorganisatie en technologie.

Lees verder